Cây nhàu

1. Giới thiệu chung về cây nhàu

Cây nhàu (tên khoa học: Morinda citrifolia), thuộc họ Cà phê (Rubiaceae), là một loài cây quen thuộc ở nhiều vùng nhiệt đới, đặc biệt tại khu vực Đông Nam Á và các đảo Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, cây nhàu còn được gọi bằng nhiều tên khác như: ngao, nhau, giấu, nhàu núi. Từ lâu, nhàu đã được sử dụng như một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với công dụng bồi bổ sức khỏe và điều trị nhiều bệnh lý.

2. Đặc điểm thực vật học

Cây nhàu là loại cây gỗ nhỏ hoặc cây bụi, cao trung bình từ 3–8m, thân có nhiều cành, vỏ màu nâu xám.

• Lá: Lá nhàu mọc đối, to, bóng, màu xanh đậm, phiến lá hình bầu dục, gân lá nổi rõ.

• Hoa: Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành cụm dày đặc ở kẽ lá, tỏa mùi thơm nhẹ.

• Quả: Quả nhàu có hình bầu dục, màu xanh khi non và chuyển dần sang trắng ngà hoặc vàng nhạt khi chín. Bề mặt quả sần sùi, nhiều mắt, khi chín có mùi hăng đặc trưng. Bên trong quả chứa nhiều hạt cứng.

• Rễ: Rễ nhàu to, mọc sâu, thường được dùng làm thuốc với vị đắng đặc trưng.

Đặc điểm thực vật của cây nhàu

3. Phân bố và sinh thái

Cây nhàu có nguồn gốc ở các vùng nhiệt đới thuộc Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Hiện nay, cây mọc hoang và được trồng phổ biến ở nhiều nước Đông Nam Á, Nam Thái Bình Dương, Ấn Độ, Úc và châu Mỹ.

Tại Việt Nam, nhàu phân bố nhiều ở miền Trung, Tây Nguyên và Nam Bộ, đặc biệt tại các tỉnh ven biển và vùng đất thấp ẩm. Cây dễ sinh trưởng trên đất cát pha, đất phù sa ven sông, đất đỏ bazan và cả đất khô cằn.

4. Thành phần hóa học của cây nhàu

Các bộ phận của cây nhàu chứa nhiều hợp chất quý:

• Rễ và vỏ rễ: Chứa anthraquinon, morindin, alizarin.

• Quả nhàu: Chứa nhiều vitamin (C, A, B3), acid amin, protein, khoáng chất (Ca, K, Mg, Fe, Zn), chất chống oxy hóa.

• Lá: Giàu canxi, sắt, vitamin E, chất xơ, flavonoid.

Chính nhờ thành phần hóa học đa dạng mà nhàu được ứng dụng trong cả y học cổ truyền và hiện đại.

5. Công dụng và giá trị của cây nhàu

Cây nhàu là một trong những dược liệu đa công dụng, được nhân dân sử dụng rộng rãi:

• Trong y học cổ truyền:

  • Quả nhàu chín thường được dùng chữa táo bón, điều hòa kinh nguyệt, giảm ho, hạ sốt, trị cảm mạo.

  • Rễ nhàu được dùng để chữa đau nhức xương khớp, đau lưng, cao huyết áp.

  • Lá nhàu có tác dụng làm dịu cơn ho, trị sưng viêm, giải độc.

• Trong y học hiện đại:
  Nhiều nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, dịch chiết từ quả và lá nhàu có khả năng:

  • Kháng khuẩn, kháng viêm, chống oxy hóa mạnh.

  • Hỗ trợ điều hòa huyết áp, tăng cường hệ miễn dịch.

  • Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư.

• Trong đời sống:

  • Quả nhàu có thể chế biến thành nước ép, siro, rượu nhàu hoặc mứt, vừa bổ dưỡng vừa tốt cho sức khỏe.

  • Lá non được dùng làm rau ăn kèm, nấu canh hoặc gói thực phẩm.

6. Cách dùng cây nhàu trong dân gian

Một số cách dùng cây nhàu phổ biến:

• Nước ép nhàu: Quả nhàu chín ép lấy nước, có thể uống trực tiếp hoặc ngâm với mật ong.

• Rượu nhàu: Quả hoặc rễ nhàu ngâm rượu uống giúp bổ thận, mạnh gân cốt, giảm đau nhức.

• Lá nhàu: Lá tươi nấu canh hoặc giã nát đắp ngoài chữa sưng tấy, nhức mỏi.

Lưu ý: Cần dùng với liều lượng hợp lý, tránh lạm dụng vì có thể gây tác dụng phụ cho gan và thận.

Rượu nhàu, nhàu khô cso nhiều công dụng

7. Kết luận

Cây nhàu là một loài cây quý mang giá trị cao về dược liệu và dinh dưỡng. Với thành phần hóa học đa dạng cùng nhiều công dụng cho sức khỏe, cây nhàu không chỉ gắn liền với đời sống của người dân mà còn là nguồn dược liệu tiềm năng cho y học hiện đại. Việc bảo tồn và khai thác hợp lý cây nhàu sẽ góp phần nâng cao giá trị kinh tế và sức khỏe cộng đồng.